Σχετικά μέ τό ἂρθρο σας μέ τόν τίτλο” ΑΙΣΧΟΣ: Βρῆκαν τό παλάτι τοῦ
Ὀδυσσέα…Καί ὃμως, τό ἐγκατέλειψαν” θέλω νά σᾶς πληροφορήσω τά ἑξῆς:
Ὁ ἀρχαιολόγος κ. Παπαδόπουλος διατείνεται ὃτι ἀνεκάλυψε, ἐπί τἔλους,
τό ἀνάκτορο τοῦ Ὀδυσσέα, ὓστερα ἀπό ἂκαρπες ἀνασκαφές πλέον τοῦ αἰῶνα
στήν Ἰθάκη (Θιάκι). Ἢδη ἒχω λάβει δημοσίως θέση ἀπό τό 2010 ἐπί τοῦ
θέματος τούτου, καί ἐπιπροσθέτως ἒχω νά παρατηρήσω τά ἑξῆς:
1) Ἢδη ἡ ἐπιστημονική κοινότητα, τό ὑπουργεῖο Πολιτισμοῦ καί ὁ τύπος
ἒχουν ἀμφισβητήσει τήν ἀνακάλυψη.
2) Ὁ κ. Παπαδόπουλος παρεβίασε κατ᾽ ἀρχάς ἓνα βασικό ὃρο τῆς
ἐπιστημονικῆς δεοντολογίας. Ἀντί νά ἀνακοινώσει ἐπισήμως τήν ἀνακάλυψή
του στούς ἐπιστημονικούς κύκλους, προσκομίζοντας ὃλες τίς ἀποδείξεις
τῆς ἀνακαλύψεώς του, προκειμένου νά ἐκτιμηθοῦν τά εὑρήματα καί οἱ
ἐπιστημονικοί συνειρμοί ἀπό εἰδήμονες, προτίμησε τήν προσφιλή στούς
καιρούς μας προσφυγή στά ΜΜΕ, προσπαθῶντας νά πείσει ἀδαεῖς τοῦ
προβλήματος τῆς Ἰθάκης δημοσιογράφους καί διαδικτυακούς.
3) Ὁ κ. Παπαδόπουλος φαίνεται ὃτι ἀγνόησε τό πλούσιο πληροφοριακό
ὑλικό τοῦ Ὁμήρου, κατάσπαρτο μέσα στήν Ὀδύσσεια, σύμφωνα μέ τό ὁποῖο
τό ἀνάκτορο τοῦ Ὀδυσσέα ἦταν παραθαλάσσιο (Ὀδ. β 260, 261 καί β 382,
409). Τό ἀνακαλυφθέν κτίριο βρίσκεται ἐπί ὂρους μακράν τῆς θαλάσσης.
4) Μιλῶντας ὁ ἀρχαιολόγος στό MEGA στίς 26 Αὐγούστου 2010 στήν πρωινή
ἐκπομπή τοῦ δημοσιογράφου κ. Τάκη, δήλωσε μεταξύ ἂλλων ὃτι βρῆκε
ἀορίστως ἐπιγραφή μέ σημάδια Γραμμικῆς Γραφῆς πού δέν γνώριζε ἂν
πρόκειται γιά ΓΓΑ ἢ ΓΓΒ. Ὃταν ἓνας ἀρχαιολόγος δέν εἶναι σέ θέση νά
διακρίνει τά σύμβολα τῆς ΓΓΑ ἀπό τά σύμβολα τῆς ΓΓΒ, καί φυσικά νά τά
ἀποσυμβολίσει μέ βάση τό συλλαβάριο τοῦ Μ. Βέντρις, εἶναι προφανῶς
ἀνεπαρκῶς καταρτισμένος καί ὂφειλε ἐξ ἀρχῆς νά ζητήσει τήν γνώμη
εἰδιμόνων.
5) Δήλωσε ἐπίσης ὁ ἀρχαιολόγος ὃτι βρῆκε κρυφή δεξαμενή ὓδατος καί
θεωρεῖ τό εὓρημά του σοβαρή ἀπόδειξη ὃτι πρόκειται γιά τό ἀνάκτορο τοῦ
Ὀδυσσέα. Ἀλλά τότε ἀκυρώνονται οἱ στίχοι τοῦ Ὁμήρου (Ὀδ. υ 149 κ.ἐ.),
ὁ ὁποῖος μᾶς πληροφορεῖ ὃτι οἱ κατοικοῦντες στό ἀνάκτορο ὑδρεύονταν
ἀπό τήν τυκτήν μελάνυδρον κρήνην συνεχοῦς ροῆς, ἐγγύς τῶν ἀνακτόρων,
“ὃθεν ὑδρεύοντο πολίται”, ὃπου μετέβαιναν καθημερινά οἱ θεραπαινίδες
καί ἒφερναν νερό σέ δοχεῖα. Ἡ “τυκτή μελάνυδρος κρήνη” ἀπεῖχε ἐλάχιστα
ἀπό τό ἀνάκτορο καί ἦταν ἓνα σπουδαῖο ἀρδευτικό ἒργο, ἂν κρίνουμε ἀπό
τήν προτροπή τῆς Εὐρυκλείας πρός τίς θεραπαινίδες τό πρωινό τῆς ἡμέρας
τῆς μνηστηροφονίας. Ἡ ἀληθινή Ἰθάκη τοῦ Ὁμήρου εἶχε ἂφθονα νερά
ὁλοχρονίς (ἐν δ᾽ αὐτῆ ἀρδμοί ἐπηετανοί), ὣστε τό ἀνάκτορο νά μή
χρειάζεται ἀποθήκευση νεροῦ. Ἡ ἀνεύρεση ἀπό τόν ἀρχαιολόγο κρυφῆς
δεξαμενῆς στό κτίριο πού άνεκάλυψε (καί πού ἦταν ἂλλωστε γνωστό στούς
ντόπιους) ἐπιβεβαιώνει ὃτι ἡ σημερινή Ἰθάκη, ἡ Σάμη τοῦ Ὁμήρου, ἦταν
ἂνυδρος ἀπό ἀρχαιοτάτης ἐποχῆς καί οἱ ἂρχοντες συνέλεγαν τό βρόχινο
νερό πρός ἀντιμετώπιση τῆς λειψυδρίας, ὃπως ἀπαράλακτα κάνουν σήμερα
πολλοί κάτοικοι ἀνύδρων νησιῶν τοῦ Αἰγαίου (Πάτμος κ.ἂ). Ἑπομένως τό
ἐπιχείρημα τοῦ ἀνασκαφέα ὂχι μόνο ἀποδυναμώνει, ἀλλά λειτουργεῖ καί ὡς
μπούμεραγκ κατά τῆς ἀνακαλύψεως, δεδομένου ὃτι κατά τό ἒπος τό
ἀνάκτορο ὑδρευόταν ἀπό κρήνη διαρκοῦς ροῆς καί δέν ὑπῆρχε λόγος
ἀποθήκευσης τοῦ νεροῦ.
6) Τό ἀνευρεθέν κτήριο μακράν τῆς θαλάσσης εἶναι μικρή προφανῶς
κατοικία ἀρχαίου τοπικοῦ ἂρχοντος ἢ εὐκαταστάτου ἀνδρός καί δέν
ταιριάζει καθόλου μέ τήν ὁμηρική περιγραφή τοῦ ἀνακτόρου τοῦ Ὀδυσσέα,
πού ἦταν “‘ἀρίγνωτον” εὐδιάγνωστο (Ὀδ. ρ 264), εἶχε πολλά κτιριακά
συγκροτήματα, αὐλή, θόλο, αἲθουσα στοά γιά τόν σταβλισμό τῶν πρός
σφαγή ζώων, χῶρο βιοτεχνίας ἀλεύρων (ἀλετρίδες) καί “τυκτόν δάπεδον”,
ἢτοι μεγάλο τεχνητό γήπεδο ἀθλοπαιδιῶν, ὃπου οἱ μνηστῆρες διασκέδαζαν
ρίπτοντες ἀκόντια καί δίσκους (Ὀδ. δ 265).
7) Τό ἀνάκτορο τοῦ Ὀδυσσέα βρισκόταν κοντά σέ δημόσιο δρόμο καί γύρω
ὑπῆρχαν πολλές οἰκίες Ἰθακησίων, ὃπως προκύπτει ἀπό τήν “ὀρσοθύρην”,
τό πανωθύρι, ἀπό ὃπου μποροῦσε κανείς νά ἐπικοινωνήσει μέ τούς “λαούς”
καί τούς “περιναιετάοντες”, τούς γείτονες δηλαδή, πού εἶχαν δίπλα καί
γύρω ἀπό τό ἀνάκτορο τά σπίτια τους καί συχνοπερνοῦσαν. Ἀλλά ἐκεῖ ὃπου
ὁ κ. Παπαδόπουλος ἀνεκάλυψε τό δῆθεν ἀνάκτορο τοῦ Ὀδυσσέα, δέν ὑπάρχει
οἰκισμός, οὒτε προσφέρεται ἡ διαμόρφωση τοῦ ἐδάφους γιά τήν ὓπαρξη
μιᾶς σχετικῶς πολυκατοικημένης πολιτείας τῆς Ἰθάκης. Διότι περί αὐτοῦ
πρόκειται. Τό ἀνάκτορο τοῦ Ὀδυσσέα δέν ἦταν ἀπομονωμένο στόν χῶρο,
ἀλλά ὑπῆρχε δημοσία ὁδός καί συχνοπερνοῦσαν ἀπ᾽ ἒξω πολλοί Ἰθακήσιοι,
ὃπως προκύπτει μετά τό τέλος τῆς μνηστηροφονίας, ὃταν ὁ Ὀδυσσέας
προστάζει τό προσωπικό νά κλείσει τήν θύρα τῆς αὐλῆς μέ τούς ὑψηλούς
τοίχους, ὃπου ἦσαν στοιβαγμένα τά 108 πτώματα τῶν μνηστήρων, καί νά
παίζουν οἱ μουσικοί, γιά νά νομίζουν οἱ περαστικοί καί οἱ γείτονες (οἱ
περιναιετάοντες) ὃτι μέσα γίνεται γάμος καί νά μήν ὑποπτευθοῦν τό
μεγάλο φονικό.
8) Ὁ ἀνασκαφέας δέν μᾶς εἶπε σέ ποιό στρῶμα ἐδάφους βρέθηκαν τά
εὑρήματά του, δηλαδή δέν κάλεσε στίς ἀνασκαφές τούς εἰδικούς
ἐπιστήμονες (γεωλόγους, παλαιοεδαφολόγους κλπ), ὣστε νά ἀποφανθοῦν σέ
ποιά χρονολογία ἀνήκουν αὐτά. Ἐπίσης δέν γνωρίζουμε ἂν ἐπιχειρήθηκε
χρονολόγηση τῶν εὑρημάτων μέ τίς γνωστές μεθόδους (ραδιενεργοῦ
ἂνθρακος C 14, θερμοφωταύγεια κλπ) πρό πάσης ἀνακοινώσεως στά ΜΜΕ περί
ἀνευρέσεως τοῦ ἀνακτόρου τοῦ Ὀδυσσέα.
9) Τό σημαντικότερο ὃμως πού πρέπει νά μᾶς πεῖ ὁ ἀρχαιολόγος εἶναι:
Πόσο ἀπέχει τό εὓρημά του, δηλαδή τό ὑποτιθέμενο ἀνάκτορο τοῦ Ὀδυσσέα,
ἀπό τήν τυκτήν μελάνυδρον κρήνην, τήν ὁποία ὑποτίθεται ὃτι ἀνεκάλυψαν
πρίν ἀπό μισό καί πλέον αἰῶνα οἱ ἀρχαιολόγοι Κυπαρίσης καί Οἰκονόμου
ἐπί δημαρχίας Ἰθάκης Πεταλᾶ, ἡ ὁποία, ἂν καί δέν ἀνταποκρίνεται οὒτε
κατά κεραία πρός τήν ὁμηρική περιγραφή, ὡστόσο ὑποστηρίζεται θερμά ἀπό
τούς Ἰθακησίους γιά τήν αὐθεντικότητά της, μολονότι πρόκειται περί
μεταομηρικῆς ἀναβαπτίσεως, δεδομένου ὃτι οὐδέποτε προσκομίσθηκαν
ἀποδείξεις γιά τό πότε οἱ τοποθεσίες αὐτές ἒλαβαν τά ἀρχαῖα ὀνόματα.
Ἂν μάθουμε τήν ἀπόσταση, τότε θά ἐκτιμήσουμε τήν προτροπή τῆς
Εὐρυκλείας πρός τίς θεραπαινίδες τήν ἡμέρα τῆς μνηστηροφονίας:
“Ταί δέ μεθ᾽ ὓδωρ ἒρχεσθαι κρίνηνδε, καί οἲσετε θᾶσσον ἰοῦσαι” (Ὀδ. υ, 154)
Δηλαδή, ἂλλες γιά νερό νά πᾶτε στήν κρήνη καί νά ἒλθετε νά τό φέρετε
τό γρηγορότερο.
Δύο λοιπόν τινά θά προκύψουν ἀπό τήν μέτρηση τῆς ἀποστάσεως:
Ἢ ἡ ἀνακαλυφθεῖσα μελάνυδρος τυκτή κρήνη εἶναι ψευδής, ἢ τό
ἀνακαλυφθέν “ἀνάκτορο” δέν εἶναι τό ἀνάκτορο τοῦ Ὀδυσσέα. Ἂν πάλι ἡ
μελάνυδρος βρίσκεται κοντά στήν ἀρχαιολογική ἀνακάλυψη, τότε σέ τί
χρειαζόταν ἡ κρυφή δεξαμενή;
Σημειωτέον ὃτι ὁ Γερμανος ἀρχαιολόγος Γουλιέλμος Νταῖρπφεντ, πού
ἀπέδειξε ὃτι ἡ άληθινή Ὀμηρική Ἰθάκη εἶναι ἡ Λευκάδα, ἀπεκάλυψε ἀχαϊκό
ὑδρευτικό δίκτυο μέ πύλινους ἀγωγούς μήκους 1400 μέτρων ἀπό τήν
μελάνυδρον μέχρι τό ἀνάκτορο τοῦ Ὀδυσσέα στό Νυδρί Λερυκάδας.
Ἐκεῖνο πάντως πού πρέπει νά τονισθῆ ἰδιαίτερα εἶναι ὃτι, ὃσοι
ἀσχολοῦνται μέ τήν ἀνεύρεση τοῦ ἀνακτόρου τοῦ Ὀδυσσέα, πρῶτον πρέπει
νά ψάχνουν στήν ἀληθινή Ὁμηρική Ἰθάκη, δεδομένου ὃτι ὑφίσταται ἀπό τήν
ἀρχαιότητα πρόβλημα Ἰθάκης. Καί δεύτερον, πρέπει νά ἒχουν διαβάσει
πολύ καλά τόν Ὃμηρο καί νά γνωρίζουν νά ἀξιοποιοῦν τό πλούσιο
πληροφοριακό ὑλικό του.
ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΚΑΣ
Συγγραφέας-δημοσιογράφος
doukasconstantinos@gmail.com