ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΚΑΣ : ΠΛΑΝΗΤΗΣ ΓΗ ΚΑΙ ΚΛΙΜΑΙΚΗ ΑΛΛΑΓΗ – ΓΗ: ΜΙΑ ΓΑΛΑΖΙΑ ΣΦΑΙΡΑ ΧΑΜΕΝΗ ΣΤΟ ΔΙΑΣΤΗΜΑ
ΚΩΣΤΑΣ ΔΟΥΚΑΣ : ΔΩΡΟ ΘΕΟΥ ΤΟ ΦΑΙΝΟΜΕΝΟ ΤΟΥ ΘΕΡΜΟΚΗΠΙΟΥ
Επειδή γίνεται πολύς λόγος γιά τό φαινόμενο τοῦ θερμοκηπίου καί γιά τό φαινόμενο τοῦ Ἐλ Νίνιο, πού προκαλεῖ ἐκτεταμένες καταστροφές, πρέπει νά δώσουμε μερικά ἀκόμη στοιχεῖα γι᾽αὐτά.
Ἡ ἀτμόσφαιρα τῆς Γῆς, μεταξύ τῶν ἂλλων σπουδαίων ζωτικῶν λειτουργιῶν της γιά τήν ἐπιβίωση τοῦ ἀνθρώπου καί τῶν ἂλλων ἐμβίων ὂντων, μεταβάλλει τήν ἐπιφάνεια τῆς Γῆς σέ ἓνα τεράστιο θερμοκήπιο, βοηθῶντας ἒτσι στήν διατήρηση μιᾶς μέσης θερμοκρασίας περίπου 15 βαθμῶν Κελσίου μεγαλύτερη ἀπό ὃ,τι θά ἦταν ἂν δέν ὑπῆρχε ἀτμόσφαιρα.
Ἡ ὀνομασία προῆλθε ἀπό τά πραγματικά θερμοκήπια, πού μᾶς ἐξασφαλίζουν ἀειφόρο γεωργική παραγωγή, καθώς τό γυαλί πού εἶναι ἀδιαφανές στό ὁρατό φῶς καί μεταφέρει τό μεγαλύτερο μέρος τῆς ἡλιακῆς ἐνέργειας, εἶναι ἀδιαπέραστο ἀπό τίς θερμικές ἀκτίνες πού ἐκπέμπουν τά θερμαινόμενα ἀπό τήν ἡλιακή ἀκτινοβολία ἀντικείμενα.
Στήν ἀτμόσφαιρα τόν ρόλο τοῦ γυαλιοῦ παίζουν τά μόρια τοῦ διοξειδίου τοῦ ἂνθρακος, ἀλλά κυρίως τῶν ὑδρατμῶν πού ἐξατμίζει ὁ Ἣλιος ἀπό τούς ὠκεανούς. Αὐτά τά μόρια, παρά τόν σχετικά μικρό ἀριθμό τους, ἀπορροφοῦν ἰσχυρότατες θερμικές ἀκτίνες πού ἀντανακλῶνται ἀπό τήν Γῆ, τίς ὁποῖες ἐπαναπέμπουν στήν ἐπιφάνεια τῆς Γῆς, μέ ἀποτέλεσμα νά συντηροῦν τό θαυμαστό φαινόμενο τῆς ζωῆς.
Ἑπομένως δέν πρέπει νά καταδικάζουμε μέ τόση εὐκολία τό φαινόμενο τοῦ θερμοκηπίου, πού προκαλοῦν ὃπως εἲπαμε κυρίως οἱ ὑδρατμοί πού κανείς δέν μπορεῖ νά τούς ἐμποδίσει, ἀλλά νά εἲμαστε εὐγνώμονες γιά τήν Θεία Πρόνοια, καθώς καί γιά τό γεγονός ὃτι αὐτή ἡ ἀτμόσφαιρα μᾶς προστατεύει ἀπό τίς ὑπεριώδεις ἀκτινοβολίες σέ τέτοιο βαθμό, ὣστε νά φθάνουν στήν ἐπιφάνεια σχεδόν ἀβλαβεῖς καί νά ἐπιτρέπουν ἁπλῶς νά…μαυρίζουμε τό καλοκαίρι. Γιά νά καταλάβει κανείς τίς τεράστιες ποσότητες τῶν ὑδρατμῶν πού ἐξατμίζει ὁ Ἣλιος καί τίς ἀντανακλοῦν τήν νύχτα στήν Γῆ ἀπό τά ἀνώτερα στρώματα τῆς ἀτμοσφαίρας, ἀρκεῖ ν᾽ἀναφερθεῖ ὃτι μόλις τό 1/4 τῆς ἐνέργειας πού ἐκπέμπει ὁ Ἣλιος (τήν μισή τελικά τῆς συνολικής του ἐπιφανείας, διότι ἡ ἂλλη μισή ἐκπέμπεται πρός τό διάστημα) καί πού ἀνέρχεται σέ 20 δισ. μεγαβάτ, ἐξατμίζουν 1.000 δισεκατομμύρια τόννους νεροῦ ἀπό τούς ὠκεανούς, ἐπί συνόλου ἀκτινοβολημένης καθημερινῆς ἐνέργειας τοῦ φανταστικοῦ ἀριθμοῦ τῶν 170 δισεκατομμυρίων μεγαβάτ.
Μέσα σ᾽αὐτά τά τρομακτικά μεγέθη, ἡ ἀνθρώπινη δραστηριότητα συμβάλλει μέ ἀμελητέα συμμετοχή ἐκπομπῆς ποσοτήτων διοξειδίου τοῦ ἂνθρακος, ὣστε νά ἀλλάζουν δραστικά οἱ συσχετισμοί. Καί ἐν πάση περιπτώσει, οἱ ἐπιστήμονες γνωρίζουν ὃτι κατά τίς διάφορες κλιματικές ἐπαναστάσεις τοῦ παρελθόντος, ἢτοι κατά τίς ὑπερθερμάνσεις τοῦ πλανήτη καί κατά τήν δημιουργία παγετώνων, δέν ἒχει ἀποδειχθεῖ ὃτι εὐθύνεται τό διοξείδιο τοῦ ἂνθρακος καί τό ποσοστό τῆς περιεκτικότητός του στήν ἀτμόσφαιρα.
Εἶναι γεγονός ὃτι τό ποσοστό διοξειδίου τοῦ ἂνθρακος ὑπόκειται μέ τόν χρόνο σέ περιοδικές διακυμάνσεις. Ἀφοῦ τό ἀέριο αὐτό συντελεῖ στήν ἀπορρόφηση τῆς θερμικῆς ἀκτινοβολίας, μία σχετικά μικρή ἐλάττωσή του στήν ἀτμόσφαιρα, μπορεῖ νά προκαλέσει μία σημαντική πτώση τῆς θερμοκρασίας στήν ἐπιφάνεια τῆς Γῆς, μέ ἀποτέλεσμα τήν ὑπέρμετρη ἀνάπτυξη τῶν πάγων, πού χαρακτήριζε τίς περιόδους τῶν παγετώνων.
Ωστόσο παραμένουν ἀσαφεῖς οἱ λόγοι γιά τίς ὑποτιθέμενες περιοδικές διακυμάνσεις. Ἐπί πλέον δέν ὑπάρχει καμμία ἀπόδειξη γιά τόν ἒλεγχο τοῦ κατά πόσο ἡ ἐπέκταση τῶν παγετώνων, πού σημειώθηκε ἐπανειλημμένα στό παρελθόν, συνδεόταν πραγματικά μέ μεταβολή τῆς περιεκτικότητος τῆς ἀτμοσφαίρας σέ διοξείδιο τοῦ ἂνθρακος.
Κατά τόν ἲδιο τρόπο θά μποροῦσε νά ὑποστηριχθεῖ ὃτι ἡ ἐκπομπή διοξειδίου τοῦ ἂνθρακος ἀπό τἠν ἀνθρώπινη δραστηριότητα, δέν μπορεῖ νά φέρει δραματικές ἐξελίξεις στήν ὑπερθέρμανση.
Κύματα ψύχους καί κύματα θερμότητος σημειώθηκαν πολλά στό παρελθόν καί θά σημειωθοῦν περισσότερα στό μέλλον. Ἀλλά ὃλ᾽αὐτά τά φαινόμενα ἐξαρτῶνται κυρίως ἀπό τίς περιοδικές μεταβολές τοῦ ἀριθμοῦ τῶν κηλίδων τοῦ Ἡλίου, πού φθάνουν ἓνα μέγιστο κάθε 10 ἢ 12 χρόνια. Ἀλλά δέν ὑπάρχουν ἐνδείξεις ἐπιστημονικές γιά τίς μεταβολές τῆς ἡλιακῆς δραστηριότητος, πού νά διαρκοῦν χιλιάδες χρόνια.
Ὃπως ἀναλύσαμε σέ προηγούμενα ἂρθρα, ἡ παρατηρουμένη σήμερα ὑπερθέρμανση τοῦ πλανήτη ὀφείλεται σέ ἀστρονομικά αἲτια καί δέν εἶναι πολύ μεγάλη, ὃπως ἐπισημαίνουν οἱ 500 ἐπιστήμονες, πού ἀντιτίθενται στήν ἰδέα ὃτι τό διοξείδιο τοῦ ἂνθρακος προκαλεῖ τήν ὑπερθέρμανση.
Πράγματι, ἂν γυρίσουμε πίσω στήν γεωλογική ἱστορία, θά δοῦμε μία ἐντελῶς διαφορετική κατάσταση. Μελετῶντας τίς προσχώσεις πού διαπλάσθηκαν πρίν 40.000 χρόνια περίπου, διαπιστώνουμε ὃτι τό κλῖμα ἦταν πολύ θερμότερο ἀπό σήμερα. Καί τότε δέν ὑπῆρχε ἀνθρώπινη δραστηριότητα γιά τήν ἐκπομπή διοξειδίου του ἂνθρακος.
Ὃπως γράφει ὁ καθηγητής Φυσικῆς στό Πανεπιστήμιο τοῦ Κολοράντο Τζώρτζ Γκάμοου στό βιβλίο του <Ὁ πλανήτης Γῆ>, στίς προσχώσεις τῆς ἐποχῆς ἐκείνης πού σχηματίσθηκαν στήν Εὐρώπη, ὑπάρχουν πολυάριθμα ἀπολιθώματα φοινίκων καί ἂλλων φυτῶν, πού εἶναι ἀδύνατον νά ἀναπτυχθοῦν σήμερα σέ τέτοια πλάτη. Στήν Ἀμερική βρέθηκαν ἀπολιθωμένα φύλλα μανόλιας στίς βόρειες Πολιτεῖες τοῦ Ὂρεγκον καί τῆς Οὐάσιγκτων. Στήν Ἀλάσκα, τήν Γροιλανδία καί τήν Σπιτσβέργη φύτρωναν τότε δρῦες, καστανιές καί πλατάνια, ἐνῶ τά τυπικά βόρεια φυτά, ὃπως ἡ νάνος σημίδα, εὐδοκιμοῦσαν σέ πλάτη ὃπου σήμερα δέν ὑπάρχει καθόλου βλάστηση.
Ἂν ὃμως πᾶμε στό ἀκόμη ἀπώτερο παρελθόν θά δοῦμε τήν κατάσταση νά ἀντιστρέφεται καί πάλι. Σύμφωνα μέ τίς ὑπάρχουσες γεωλογικές ἐνδείξεις, πρίν 60.000 χρόνια ὁ μανδύας τῶν πάγων εἶχε ἁπλωθεῖ στίς ἠπειρωτικές πεδιάδες πολύ νοτιώτερα ἀπό ὃσο κατά τἠν πρόσφατη ἐπέκταση τῶν παγετώνων.
Πρίν ἀπό μόλις 25.000 χρόνια γιγἀντιοι παγετῶνες, κατερχόμενοι ἀπό τίς βόρειες ὑψηλές περιοχές, κάλυψαν μέ παχύ στρῶμα πάγου τίς χαμηλότερες νότιές τους ἐκτάσεις, πού σήμερα εἶναι ἂνετοι τόποι διαμονῆς γιά τόν ἂνθρωπο. Στήν Εὐρώπη ὃπου σήμερα εἶναι κτισμένα τό Λονδῖνο, τό Βερολῖνο καί ἡ Μόσχα, ἦσαν καλυμμένες κάτω ἀπό χονδρά στρώματα πάγου. Στίς Ἡνωμένες Πολιτεῖες, οἱ πάγοι ἒφθαναν μέχρι τήν Νέα Ὑόρκη, τό Κάνσας Σίτυ καί τό Σάν Φραντζίσκο. Τί ὑποχρέωσε ἂραγε τούς παγετῶνες νά κατέβουν πολύ πιό νότια; Καί τί θά συμβεῖ τίς ἑπόμενες μερικές χιλιάδες χρόνια; Τί προκάλεσε τίς ὑπερθερμάνσεις τοῦ παρελθόντος καί τήν σημερινή, ἐπί τῆς ὁποίας κάποιοι κερδοσκοποῦν, τρομοκρατῶντας τό ἀνθρώπινο γένος; Ἡ μητέρα φύση λειτουργεῖ σάν καλοκουρντισμένο ρολόϊ.
Ὁ Τζώρτζ Γκάμοου ὑποστηρίζει ὃτι οἱ πάγοι πού ὑποχώρησαν πρίν 10.000 χρόνια περίπου, θά ἐπανέλθουν καί ὃτι οἱ περιοδικές αὐτές προωθήσεις καί ὑποχωρήσεις θά συνεχίζονται ὃσο ὑπάρχουν βουνά στόν πλανήτη. Μόνο ὃταν ὓστερα ἀπό πολλά ἑκατομμύρια χρόνια ὃταν ὃλα τά ὑψώματα πού σχηματίσθηκαν ἀπό τήν <ἐπαπανάστασή μας> θά ἒχουν ἐκπλυθεῖ τελείως ἀπό τίς βροχές, οἱ παγετῶνες θά ἐξαφανισθοῦν ὁλοκληρωτικά ἀπό τήν ὂψη τῆς Γῆς, τό κλῖμα θά γίνει ἡπιώτερο καί πιό ὂμορφο καί οἱ μεταβολές τῆς τροχιᾶς τῆς Γῆς καί τῆς κλίσεως τοῦ ἂξονος θά ἀσκοῦν ἀσήμαντη ἐπίδραση στίς μέσες ἐτήσιες θερμοκρασίες τῶν διαφόρων τόπων.
Καί τότε, ὓστερα ἀπό ἂλλα 100 ἢ 200 ἑκατομμύρια χρόνια, θά ἒλθει μία νέα γεωλογική ἐπανάσταση, συνοδευομένη ἀπό νέες περιοδικές ἐξάρσεις παγετώνων.
ΑΣ ΜΗ ΜΑΣ ΤΡΟΜΑΖΟΥΝ ΜΕ ΛΥΩΣΙΜΟ ΤΩΝ ΠΑΓΩΝ
Ὑπάρχουν ἐνδείξεις γιά τό ὃτι οἱ πολικοί σκοῦφοι, πού σήμερα καλύπτουν λιγώτερο ἀπό τά 3 περίπου ἑκατοστά τῆς ἐπιφανείας τῆς Γῆς, λυώνουν μέ ρυθμό 60 ἑκατοστῶν τόν χρόνο. Δηλαδή ἡ ἐπιφάνεια τῶν πάγων κατέρχεται μέ τήν ταχύτητα αὐτή, ἢ καί λίγο μεγαλύτερη ἐνδεχομένως. Αὐτό ἀποτελεῖ πειστικό ἐπιχείρημα τῶν οἰκολόγων, πού μοιάζει ὃμως μέ… ὑστερία, καθώς προειδοποιοῦν σέ ὃλους τούς τόνους δραματικά ὃτι θά ἐξαφανισθοῦν πολλές παράλιες περιοχές τοῦ πλανήτη ἀπό τήν στάθμη τῶν θαλασσῶν, πού θά ἀνέβη λόγω τῆς ὑπερθέρμανσης, τήν ὁποία προκαλεῖ ντέ καί καλά τό διοξείδιο τοῦ ἂνθρακος. Ποιά εἶναι ὃμως ἡ ἐπιστημονική ἀλήθεια;
Τό νερό πού προκύπτει ἀπό τό λυώσιμο τῶν πάγων, κατανέμεται σέ ὃλους τούς ὠκεανούς καί προκαλεῖ τήν ἀνύψωση τῆς στάθμης τοῦ νεροῦ μέ ρυθμό 2,5 ἑκατοστῶν τόν χρόνο ἢ 2,5 μέτρων τόν αἰῶνα. Ἂν τά πολικά σκουφιά ἒλυωναν ἐντελῶς, ἡ στάθμη τῶν ὠκεανῶν θά ἀνέβαινε κατά 200 περίπου μέτρα, μέ ἀποτέλεσμα νά κατακλυσθοῦν ἀπό τά νερά οἱ κυριώτερες παράκτιες πόλεις σέ ὃλο τόν κόσμο. Ἀλλά γιά νά γίνει κάτι τέτοιο θά χρειαζόταν νά διατεθεῖ ἡ ὁλική ἐνέργεια πού δίνει ὁ Ἣλιος στήν Γῆ 2,5 χρόνια. Ὃμως, μι´λα καί τό χιόνι καί οἱ πάγοι τῶν πολικῶν περιοχῶν δέν ἀπορροφοῦν παρά ἐλάχιστο μόνο ποσοστό τῆς ἡλιακῆς ἐνέργειας, ἡ ὁλοκληρωτική τίξη τῶν πάγων τῶν πολικῶν περιοχῶν θά ἀπαιτήσει ἀρκετές ἑκατοντάδες χιλιάδεδς χρόνια. Ἀλλά μέχρι τότε θά ἒχουν εἰσβάλλει νέα κύματα ψύχους, νέες παγετώδεις εἰσβολές, μέ ὂλες τίς ένδιάμεσες μεσοπαγετώδεις περιόδους. Καί ἂν ἡ ἀνθρωπότητα δέ θά ἒχει μέχρι τότε καταστραφεῖ, θά ἒχει ἀποκτήσει τοὐλάχιστον τό θάρρος νά ἀναφωνήσει: Ὡς ἐμεγαλύνθη τό ἒργον σου, Κύριε, πάντα ἐν σοφία ἐποίησας.
Ἀλλά τό μεγάλο πρόβλημα τῆς ἀνθρωπότητος δέν εἶναι τό κλιματικό, ἀλλά τό δημογραφικό, μέ τό ὁποῖο θά ὁλοκληρώσουμε τήν ἐνημερωτική αὐτή ἑνότητα στό ἑπόμενο καί τελευταῖο ἂρθρο.
(Συνεχίζεται)