Από τα πανάρχαια χρόνια, είχαμε δύο κατηγορίες φιλοσόφων, σοφιστών, και επιστημόνων, στην αρχαία Ελλάδα. Η πρώτη κατηγορία ήταν οι μεγάλοι αρχαίοι-Έλληνες σοφοί, οι οποίοι πίστευαν και δίδασκαν τον έναν Θεό-δημιουργό. Στην δεύτερη κατηγορία, ήταν όσοι πίστευαν στην αρχαία θρησκεία, το Σημιτικό-Φοινικικό δωδεκάθεο. Οι επιστήμες των μονοθεϊστών Ελλήνων σοφών, ήταν για το καλό της Ελλάδας και της ανθρωπότητας. Στον αντίποδα οι παγανιστές επιστήμονες, ήταν η αιτία για τις γενοκτονίες, την ηθική-πνευματική και την κοινωνική παρακμή, του αρχαίου Ελληνικού κόσμου, και όχι μόνον. Οι βασικότεροι εκπρόσωποι της ξενόφερτης θρησκείας από την Αίγυπτο (Δωδεκάθεο), ήταν ο μάγος-φιλόσοφος Πυθαγόρας, ο Όμηρος, ο Ησίοδος, και στην συνέχεια ο Πλούταρχος, ο Πρόκλος, ο Πλωτίνος, ο Ιάμβλιχος, και ο Μιχαήλ Ψελλός.
ΟΙ ΦΙΛΟΣΟΦΟΙ ΤΟΥ ΘΕΟΥ
ΚΑΙ ΤΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ.
Εκτός από τους εωσφοριστές Φιλοσόφους, υπήρξαν και φιλόσοφοι που πίστευαν στον αληθινό Θεό.
Οι κορυφαίοι ιεράρχες του Ελληνισμού-Ορθοδοξίας, ως νεοπλατωνικοί φιλόσοφοι και ιερωμένοι, αποτελούν τεράστιες προσωπικότητες, οι οποίες διαδραμάτισαν, σημαντικότατο ρόλο, στην διαμόρφωση του παγκόσμιου πολιτισμού. Είναι οι εκπρόσωποι των Αγίων-πατέρων της Εκκλησίας μας, οι οποίοι διέσωσαν ότι πολύτιμο είχε προσφέρει, ο αρχαίος Ελληνικός πολιτισμός. Συνδύασαν το αρχαίο Ελληνικό πνεύμα, με τις διδαχές του Χριστού. Συγκρότησαν τον λεγόμενο Ελληνικό-“Βυζαντινό” πολιτισμό.
Οι Τρεις Ιεράρχες είναι οι προστάτες της παιδείας. Οι τρεις Άγιοι πάντοτε υπογραμμίζουν την σπουδαιότητα, της πραγματικής Ελληνικής παιδείας.
Η παιδεία γράφει ο Χρυσόστομος, είναι μέγιστο αγαθό για τον άνθρωπο, είναι μετάληψη αγιότητας. Αυτή ξεριζώνει από τον άνθρωπο την ραθυμία, τις πονηρές επιθυμίες, το πάθος για τα υλικά αγαθά, αυτή αναμορφώνει την ψυχή, αυτή καθιστά την ψυχή, με την χάρη του Αγίου Πνεύματος. Οι τρεις Ιεράρχες, και το σύνολο των μεγάλων πατέρων της Εκκλησίας μας, υπήρξαν μέτοχοι, και φορείς της αρχαίας Ελληνικής γραμματείας. Ο Χριστιανισμός και η αρχαία Ελλάδα, ήταν και είναι έννοιες ταυτόσημες. Τον έναν θεό-δημιουργό δίδαξαν οι αρχαίοι Έλληνες σοφοί, με προεξέχον τον Ύπατο των Φιλοσόφων, τον Αριστοκλή-Πλάτωνα.
Ο Άγιος Ιουστίνος, που μαρτύρησε για τον Χριστό το 165 μ.Χ, ήταν ο πρώτος Χριστιανός, που χρησιμοποίησε την Πλατωνική φιλοσοφία, στην ορθοδοξία.Οι μεγάλοι, νεοπλατωνικοί, θεολόγοι της Καππαδοκίας, ο Μέγας Βασίλειος, ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο Άγιος Γρηγόριος, ο επίσκοπος Νύσσης, όπως και ο Άγιος Ιωάννης, ο Χρυσόστομος, ήταν μεγάλοι θαυμαστές, της αρχαίας Ελληνικής Φιλοσοφίας, την οποία ενσωμάτωσαν, στην Χριστιανική διδασκαλία, Η Ορθοδοξία και η αρχαία Ελληνική Φιλοσοφία, διδάσκουν τις διαχρονικές αξίες, την γενναιότητα, την καλοσύνη, την δικαιοσύνη, την ηθική ζωή, την παιδεία, με σκοπό την εξέλιξη του πνεύματος και της ψυχής.Τα Ελληνικά Φιλοσοφικά αξιώματα, και οι Χριστιανικές, διδαχές των Τριών Ιεραρχών, περάσαν στις ψυχές, των Ελλήνων, με αποτέλεσμα να φτάσει, ο Ελληνισμός, στην κορυφή του κόσμου. Οι Έλληνες σοφοί, από την αρχή, έδειξαν την αντίθεση τους, στην παγανιστική θρησκεία και δίδαξαν, ότι το δωδεκάθεο, ήταν ανάξιο, του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, και ότι μόνον η πίστη, στον θεό-Δημιουργό, είναι αντάξια, των Ελλήνων. Η αρχαία Ελληνική σκέψη ήταν βασισμένη στον φυσικό κόσμο. Όλοι οι μεγάλοι Έλληνες φιλόσοφοι-σοφιστές δίδαξαν ότι το δωδεκάθεο είναι δαιμονικό, αλλά και ότι ταυτόχρονα ήταν φαιδρό και ανάξιο του αρχαίου αρχαίου πολιτισμού. Στο έργο του Πλάτωνα με την επωνυμία Τίμαιος, έχουμε την διδασκαλία για τον ένα Θεό-δημιουργό με γεωμετρία σε τόσο υψηλό επιστημονικό επίπεδο παγκοσμίως. Το δωδεκάθεο ήταν εντελώς ανάξιο, σε σχέση με τον κορυφαίο πολιτισμό του κόσμου, που ήταν ο αρχαίος Ελληνικός πολιτισμός. Αυτό μας το δείχνει μεταξύ άλλων, το κορυφαίο έργο του Πλάτωνα για την δημιουργία του σύμπαντος. Ένα έργο με γεωμετρία στο πιο υψηλό επίπεδο, που κανένας άλλος δεν επέτυχε να γράψει. Για την δημιουργία του σύμπαντος αναφέρουν σχετικά και οι θρησκείες, ενώ πάρα πολλοί ανά τους αιώνες σχολίασαν και ερμήνευσαν τα αναφερόμενα, από τα ιερά βιβλία των θρησκειών. Όμως ουδέποτε υπήρξε παρόμοιο έργο σαν αυτό του Πλάτωνα, που να εξηγεί επιστημονικά και τεκμηριωμένα, τον τρόπο με τον οποίο έγινε το σύμπαν.
Σε όλο του το έργο, ο Ύπατος των φιλοσόφων, αναφέρει ότι το σύμπαν έκανε, ο ένας θεός-δημιουργός, και όχι ο Δίας ο πατέρας των “θεών”, ούτε κάποιος άλλος Ολύμπιος αναφέρεται ως δημιουργός του σύμπαντος. Ακόμη και για τους Ολύμπιους αναφέρει ότι τους έπλασε ο ένας Θεός-δημιουργός, ως κατώτερους “θεούς”. Αυτό το τελευταίο το αναφέρει για να εξευμενίσει κάπως τους δωδεκαθειστές, ώστε να μην έχει την τύχη του Σωκράτη. Ενδεικτικός, ήταν ο διάλογος στο έργο του Πλάτωνα με τίτλο “Πολιτεία”. Στο έργο αυτό συνομιλούν σε κάποιο σημείο ο Σωκράτης, με τον σοφιστή Θρασύμαχο, σχετικά με τους Ολύμπιους.
Αυτοί ήταν ο Μέγας Βασίλειος, οι Άγιοι Ιωάννης (Χρυσόστομος), Ο Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος, ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης και η φιλοχριστιανή Υπατία. Οι μεγαλύτεροι Χριστιανοί πλατωνικοί θεολόγοι της Καππαδοκίας, ο Βασίλειος της Καισαρείας, ο Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός και ο Γρηγόριος ο Νύσσης, ήταν φορείς, της αρχαίας Ελληνικής σκέψης, την οποία συνδύασαν άριστα, με την Ορθόδοξη Χριστιανική διδασκαλία, η οποία αναφέρεται στις αιώνιες αλήθειες, τις αξίες, τις αρετές, την κσλλιέργεια της ψυχής και την ανάταση του πνεύματος. μέσα από την Ορθοδοξία, και τον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό.
Ο Eλληνικός-φιλοσοφικός στοχασμός, μέσα από την ένωση του, με τα χριστιανικά αξιώματα, βρήκε την θέση του, στους λόγους των Αγίων Πατέρων, για να περάσει στις ψυχές των Ελλήνων, ώστε να δώσει τους καρπούς της αλήθειας, της αγάπης, της Ορθοδοξίας, και της εθνικής επιβίωσης. Πολλοί από τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους, ήδη είχαν ασκήσει σκληρή κριτική στην παγανιστική θρησκεία, και δίδαξαν τον φιλοσοφικό μονοθεϊσμό. Ο παγκόσμιος χαρακτήρας της Ελληνορωμαϊκής αυτοκρατορίας εδραιώνεται σταθερά μέσα από την οικουμενική χριστιανική ιδέα. Ο σκοπός των Τριών Ιεραρχών, ήταν η ενοποίηση του Ρωμαϊκού κράτους μέσω της χριστιανικής πίστεως. Η Ορθοδοξία ήταν το βασικό στοιχείο συνοχής, για να αντιμετωπίσει το Ελληνικό-Ρωμαϊκό έθνος, τον μόνιμο κίνδυνο λόγω των διαφορετικών λαών. Οι Άγιοι πατέρες, θεμελίωσαν την πολιτική ιδεολογία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας, επάνω στο αξίωμα της χριστιανικής οικουμενικότητας και των Ρωμαϊκών πολιτικών αξιωμάτων. Η βασική αρχή της πολιτικής Ρωμαϊκής θεωρίας ήταν η Pax Romana, η παγκόσμια Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ένωσε όλη την οικουμένη. Αυτό έφερε την υποταγή των λαών, κατάργησε τα σύνορα των εθνών και σχημάτισε την πατρίδα που γεννήθηκε ο Χριστός. Το Ρωμαϊκό κράτος συνέχισε να υπάρχει εξαιτίας του Χριστού ,του Αγίου Κωνσταντίνου και των τριών Ιεραρχών. Την εποχή εκείνη και οι πέντε νεοπλατωνικοί διδάσκουν τον Αριστοκλή, έχοντας πάντοτε την αμέριστη υποστήριξη των αυτοκρατόρων. Οι αυτοκράτορες γνωρίζουν προσωπικά τους μεγάλους φιλοσόφους – ρήτορες, τους Αγίους Ιεράρχες και τους στηρίζουν στο επιστημονικό τους έργο. Αυτό ήταν η ενσωμάτωση της Πλατωνικής διδασκαλίας στον Χριστιανισμό. Με την ολοκλήρωση αυτού του μοναδικού στο είδος του φιλοσοφικού-πνευματικού έργου οι Ιεράρχες, μετέτρεψαν τον Ιουδαϊκό Χριστιανισμό σε καθαρά Ελληνικό, και τότε αμέσως ο Μέγας Θεοδόσιος τον Μάιο του 381 μ.Χ. θα ανακηρύξει τον Χριστιανισμό σε επίσημη θρησκεία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Εάν οι αυτοκράτορες ήταν ενάντια στον αρχαίο Ελληνικό πολιτισμό, δεν θα επέτρεπαν πότε την ενσωμάτωση αυτούσιας της διδασκαλίας του Αριστοκλή-Πλάτωνα, στην Χριστιανική θρησκεία. Ακόμη άμεσα οι αυτοκράτορες θα τιμωρούσαν τους Αγίους Ιεράρχες και θα τους αφαιρούσαν όλα τα εκκλησιαστικά τους αξιώματα. Επίσης θα απαγόρευαν την διδασκαλία του Πλάτωνα στους Ιεράρχες, στην Υπατία καθώς και σε όλους τους υπόλοιπους φιλοσόφους. Μεταξύ άλλων οι αυτοκράτορες θα έκλειναν και όλες τις φιλοσοφικές σχολές, με αποτέλεσμα να μην ήταν σε θέση να σπουδάσουν, οι Άγιοι, η Υπατία, και όλοι οι υπόλοιποι σοφοί της εποχής εκείνης. Αυτό όμως ήταν κάτι το οποίο δεν το έκανε ποτέ κανένας αυτοκράτορας, διότι όλοι οι φιλόσοφοι δίδασκαν ελεύθερα τον τον ύπατο των φιλοσόφων και όσοι το επιθυμούσαν, σπούδαζαν την αρχαία Ελληνική γραμματεία. Χωρίς την ένωση του Χριστιανισμού και του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού, ήταν αδύνατον να γίνει το έθνος μας, παγκόσμια αυτοκρατορία και να φτάσει στην κορυφή του κόσμου. Ο Ελληνικός πολιτισμός και ο Χριστιανισμός θα ενωθούν, ώστε να γίνει για μία και μοναδική φορά η Ελλάδα παγκόσμιο κρατικό μόρφωμα. Ο Χριστός και ο Πλάτωνας υπήρξαν τα θεμέλια της αυτοκρατορίας. Από εκεί ο Ελληνισμός θα πάρει αστείρευτες δυνάμεις για να μεγαλουργήσει και να επιβιώσει. Οι πατέρες της Ορθοδοξίας, κράτησαν ότι πολύτιμο είχε ο αρχαίος Ελληνικός πολιτισμός, όπως οι διδασκαλίες του Πλάτωνα-Αριστοκλή και του Αριστοτέλη, ενώ παράλληλα χρησιμοποίησαν την κορυφαία γλώσσα στον κόσμο την Ελληνική. Ο Ελληνικός πολιτισμός δεν ήταν αρκετός από μόνος του για να φτάσει στην κορυφή του κόσμου το έθνος. Για αυτό και έπρεπε να ενωθεί ο Ελληνικός πολιτισμός με τον χριστιανισμό, για να φτάσει ο Ελληνισμός στο απόγειον της δυνάμεως του. Η πολιτιστική διαδρομή του αρχαίου Ελληνικού κόσμου ενώθηκε με την Ορθοδοξία, ως σώμα Χριστού, όταν οι Έλληνες θα αναλάβουν την ηγεσία της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας και της Αγίας Ορθόδοξης Εκκλησίας.
Ο μέγιστος εκφραστής της Αρχαιότητας ο Αριστοκλής μαζί με τους τρεις Ιεράρχες θα δημιουργήσουν της βάσεις για την οικουμενικότητα, την διαχρονικότητα του Ελληνισμού και της Χριστιανικής, Ελληνικής-Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Τα περισσότερα στοιχεία του αθάνατου Ελληνικού πνεύματος θα είναι πλέον μέσα στην Ορθόδοξη πίστη. Η εισαγωγή των διδασκαλιών του ύπατου των φιλοσόφων Πλάτωνα-Αριστοκλή από τους Αγίους Ιεράρχες είναι η μεγαλύτερη απόδειξη ότι οι Έλληνες φιλόσοφοι ήταν μονοθεϊστές και ότι δεν είχαν καμία απολύτως σχέση με το Φοινικικό δωδεκάθεο. Μέσα από τα Πλατωνικά διδάγματα και τα ηθικά αξιώματα, ο Χριστιανισμός έγινε πολύ ευκολότερα αποδεκτός από τους Έλληνες, καθώς τους φάνηκε από την αρχή, ότι η Ορθοδοξία είναι κάτι πολύ οικείο, προς εκείνους. Το αποτέλεσμα ήταν με την εισαγωγή των διδαχών του Πλάτωνα, στον Χριστιανισμό, να έχουμε πολύ μεγάλη εξάπλωση, της νέας και ανερχόμενης θρησκείας στην αυτοκρατορία. Μόνον όσοι ήταν αγράμματοι δεν έγιναν Χριστιανοί, διότι δεν επέτυχαν να διεισδύσουν στα ουσιώδη νοήματα της Χριστιανικής διδασκαλίας. Η αλλαγή του Χριστιανισμού από τον Εβραϊκό, στον Ελληνικό πολιτισμό επέφερε την παγκοσμιότητα της Ορθοδοξίας, του Ευαγγελίου, του κλασικού πολιτισμού και της αυτοκρατορίας. Ο Χριστιανισμός μαζί με τον σωτήρα Ιησού Χριστό διαμόρφωσαν ηθικά και πνευματικά ολόκληρη την Ρωμαϊκή αυτοκρατορία, διότι εξ αρχής ο Χριστιανισμός με τον Ελληνισμό, είχαν τα ίδια ηθικά αξιώματα, στους περισσότερους τομείς. Ενδεικτικό περί αυτού ήταν, ότι τρία από τα τέσσερα Ευαγγέλια γράφτηκαν απευθείας στην Ελληνική γλώσσα, όπως επίσης οι πράξεις των Αποστόλων, οι επιστολές του Αποστόλου των εθνών Παύλου, καθώς και τα πρώτα άρθρα της Ορθόδοξης, Χριστιανικής θεολογίας.
Έξω από την Ελληνική Ορθοδοξία άφησαν οι άγιοι Ιεράρχες, μόνο το δωδεκάθεο, τον Φοινικικό παγανισμό ως ανάξιο του αρχαίου Ελληνικού πολιτισμού και της Ορθοδοξίας.
Πρόσθεσαν στον Χριστιανισμό μόνον ότι καλό είχε ο αρχαίος Ελληνικός πολιτισμός μέσα από τα φιλοσοφικά αξιώματα του Αριστοκλή. Οι Τρεις Ιεράρχες διέσωσαν ότι πολύτιμο είχε δημιουργήσει η ανθρώπινη διάνοια των Ελλήνων σοφών, συνδυάζοντας το πνεύμα του αρχαίου φωτός, με την διδασκαλία του Χριστού.
Δημιούργησαν τον Ελληνοχριστιανικό, πολιτισμό.
Σύμφωνα με τον πατέρα της ιστορίας τον Ηρόδοτο, (Β Βιβλίο, Ευτέρπη), οι Φοίνικες ήρθαν από την Αίγυπτο, από το 1519 π.Χ. και μετά. Εκείνοι κατέκτησαν δια της βίας Στερεά Ελλάδα, και Πελοπόνησο και επέβαλαν το δωδεκάθεο. Η βίαιη επιβολή του σατανικού δωδεκαθέου, άγγιξε τα όρια γενοκτονίας στην Ελληνική επικράτεια.
Τα αρχαία χρόνια, μεταξύ άλλων έλαβαν χώρα, φοβεροί εμφύλιοι πόλεμοι, τους οποίους πάντοτε υποκινούσε το Φοινικικό ιερατείο των Δελφών. Κατά την εποχή των Περσικών πολέμων, το Φοινικικό μαντείο των Δελφών, ήταν μονίμως με το μέρος των Περσών και καλούσαν τους Έλληνες, μέσω ψευδοχρησμών να μην πολεμήσουν. Η Ελλάδα ήταν το κέντρο του πολιτισμού, εντούτοις όλοι οι σημαντικοί αρχαίοι Φιλόσοφοι διώχθηκαν, φονεύθηκαν και δημεύτηκαν οι περιουσίες τους.
Έχουν περάσει μερικοί αιώνες, από την εισβολή, στην Ελλάδα, των σκλάβων, Σημιτικής-Φοινικικής καταγωγής, με συνέπεια, να έχουμε βαρβαρόμικτους πληθυσμούς.
Για αυτό ύπατος των Φιλοσόφων, μας δίδαξε μεταξύ πολλών άλλων, ότι οι Έλληνες είναι αυτόχθονες και δεν γίνεται να τους διοικούν λαθροεπήλιδες. ο Μέγας Αριστοκλής αναφέρει στο έργο του Μενέξενος, ότι εμείς οι Έλληνες Αθηναίοι, δεν είμαστε βαρβαρόμικτοι, διότι δεν είμαστε ούτε Κάδμοι, ούτε Δαναοί, ούτε Πέλοπες, ούτε Αίγυπτοι. Χαρακτηριστικά αναφέρει στο ίδιο έργο, ότι το μίσος μας αυξάνεται εναντίον όλων αυτών των αλλοδαπών, οι οποίοι έρχονται συνέχεια, στην αρχαία Αθήνα.
Ο Πλάτωνας αν και γνώριζε τον θεσμό της φιλοξενίας και ότι ο φιλοξενούμενοι είναι ιερά πρόσωπα. Εντούτοις διότι στην περίπτωση αυτή είχαμε μαζική εισβολή λαθροεισβολέων, από την Αίγυπτο, για αυτό μιλά με τόσο μένος εναντίον των αλλοδαπών κατακτητών. Εκτός από τον Πλάτωνα έχουμε αναφορές από τον Ηρόδοτο στο έργο του Ευτέρπη, και στον Ισοκράτη, στα έργα του Ελένης εγκώμιον, Πανηγυρικός, Παναθηναϊκός.
Σε καμία των περιπτώσεων οι άλλοι φιλόσοφοι και ειδικά οι αντίπαλοι του, οι σοφιστές με τους οποίους βρισκόταν σε πολύ έντονη διαμάχη ο Αριστοκλής, δεν θα δεχόταν τις προτάσεις του εάν δεν ήταν ζήτημα ζωής και θανάτου για το Ελληνικό έθνος. Κυριολεκτικά δεν θα έβρισκε τόπο να σταθεί ο Αριστοκλής, καθώς όλοι οι σοφιστές θα μιλούσαν δημοσίως και πάρα πολύ σκληρά εναντίον του. Πολύ ενδεικτικά σας αναφέρω τα έργα του Αριστοκλή με τίτλους, Πρωταγόρας και Ιππίας όπου η διαμάχη μεταξύ φιλοσόφων – σοφιστών βρίσκεται στο απόγειο της. Ειδικά στο έργο του Ιππίας είναι πολύ μεγάλη η διαμάχη ανάμεσα στις δύο πλευρές (Φιλόσοφοι-Σοφιστές). Ο Ύπατος τω Φιλοσόφων τα έγραψε, με μοναδικό σκοπό να αποδείξει ότι μόνον οι φιλόσοφοι είναι ικανοί να διαπαιδαγωγήσουν τους νέους στην Αρχαία Ελλάδα. Ο Αριστοκλής μισούσε τους σοφιστές. Για αυτό δημοσίως και μέσα από τα έργα του, και τους περίφημους διαλόγους με τον Σωκράτη, ανέφερε ότι οι σοφιστές διαφθείρουν και καταστρέφουν ηθικά τους νέους. Τους θεωρούσε ως τους χειρότερους και τους πιο ακατάλληλους για την διαπαιδαγώγηση των Ελλήνων. Η αντιπαλότητα μεταξύ φιλοσόφων και σοφιστών ήταν πάρα πολύ μεγάλη. Ο Αριστοκλής πρωτοστατούσε από την πλευρά των Ελλήνων φιλοσόφων, σε αυτήν την πνευματική, φιλοσοφική και ρητορική διαμάχη. Ακόμη και πολύ μικρότερης σημασίας ηθικό παράπτωμα να έκανε ο Πλάτων δεν υπήρχε καμία απολύτως περίπτωση να αποφύγει την οργή και την δημόσια διαπόμπευση από τους σοφιστές. Τις διδασκαλίες του Πλάτωνα, του Υπάτου των Φιλοσόφων, πολέμησαν με πάθος, τα σκοτεινά Φοινικικά ιερατεία.
Στο σημείο αυτό να περάσουμε, να δούμε, τι μας αναφέρει σχετικά ένα ξένο άρθρο :
Μια διαφορετική χρονολόγηση, για τις Εκκλησιάζουσες, αλλά και για την Πολιτεία, φωτίζει απρόσμενα μια κορυφαία ιδεολογική διαμάχη της αρχαιότητας. LUCIANO CANFORA, La crisi dell’ utopia. Aristofane contro Platone, Roma-Bari (Laterza) 2014
Στην Ζ’ Επιστολή, ο Πλάτωνος περιγράφει τα πρώτα του πολιτικά βήματα.
Η ήττα της Αθήνας στον μακροχρόνιο Πελοποννησιακό Πόλεμο είχε προκαλέσει την κατάρρευση της δημοκρατίας και την επιβολή ενός άκρως ολιγαρχικού καθεστώτος υποστηριγμένου με τα όπλα από την Σπάρτη: ήταν το 404 π.Χ. Είχε αρχίσει η βραχεία και αιμοσταγής κυβέρνηση των Τριάκοντα, ο ηγέτης των οποίων, ο Κριτίας, παρακαλούσε τον ανιψιό του, τον Πλάτωνα, ν’ ασχοληθεί επιτέλους με τα πολιτικά. Γράφει ο Πλάτωνας περί τούτου: «Τούτων δη τινες οικείοι τε όντες και γνώριμοι ετύγχανον εμοί, και δη και παρεκάλουν ευθύς ως επί προσήκοντα πράγματά με». Πολύ νωρίς όμως ο Πλάτωνας κατάλαβε την πραγματική φύση του βιαίου καθεστώτος και αποτραβιέται από τα πολιτικά, προλαβαίνοντας έτσι την κατάρρευση των Τριάκοντα, το 403 π.Χ. μετά από σκληρό εμφύλιο. Το 401 π.Χ. οι δημοκράτες ξεκαθάρισαν τους λογαριασμούς με τους οπαδούς των Τριάκοντα (εν τω μεταξύ, ο Κριτίας είχε πεθάνει στη μάχη με τους δημοκρατικούς υπό την ηγεσία του Θρασυβούλου) και άρχισαν οι καταδίκες κατά των συνεργατών του παλαιού καθεστώτος. Το διασημότερο θύμα του δημοκρατικού rede rationem ήταν ο Σωκράτης «ον εγώ σχεδόν ουκ ασχυνοίμην ειπών δικαιότατον είναι των τότε» (Ζ’ Επ. 324 ε), ο οποίος, κατά την τρομοκρατία των Τριάκοντα, λίγο έλειψε να σκοτωθεί επειδή δεν ήθελε να συλλάβει έναν αθώον δημοκράτη, «ως αποθανουμένον», υπογραμμίζει ο Πλάτωνας. Ο θάνατος του Σωκράτους είναι για τον Πλάτωνα το παράδειγμα της αποτυχίας, τόσο της δημοκρατίας όσο και της ολιγαρχίας.
Είναι, άρα, από τα τραύματα του εμφυλίου και της καταδίκης τού Σωκράτους που τρέφεται το σχέδιο του φιλοσόφου να βρεθεί εναλλακτική συνταγματική λύση στην πόλωση που είχε δεσμεύσει την πολιτική ζωή στην Αθήνα στον πέμπτο αιώνα π.Χ.; Είχε γεννηθεί ο αρχικός πυρήνας της Πολιτείας, το έργο γύρω από το οποίο ο Πλάτωνας θα δουλεύει όλη τη ζωή του αλλά που, στις ουσιαστικές του δομές, είναι ήδη έτοιμο στις αρχές του Δ’ αιώνα π.Χ., όπως διαφαίνεται και από την προαναφερθείσα έβδομη Επιστολή.
Στην μετεμφυλιακή Αθήνα είναι έντονες οι συζητήσεις για τη δημιουργία ενός νέου καθεστώτος, πέρα από τη δημοκρατία και την ολιγαρχία. Το παράδειγμα είναι η λεγόμενη “πάτριος πολιτεία” του παλαιού Σόλωνος. Η πόλις έχει γίνει συνταγματικό εργαστήριο, όπως παρατήρησε ο Αριστοτέλης, λέγοντας ότι “φιλόσοφοι, ιδιώτες και πολιτικοί επινοούν ποικίλες συνταγματικές μορφές, πιο κοντά στις τότε ισχύουσες παρά σε εκείνες του Πλάτωνος» (η αναφορά είναι στην Πολιτεία και στους Νόμους).
Ενώ ο μεν Πλάτωνας ζητάει την ιδανική πολιτεία μέσα στην Ακαδημία, στο θέατρο οι κωμικοί εξαπολύουν σφοδρή επίθεση εναντίον του. Η σάτιρα κατά φιλοσόφων και διανοουμένων δεν ήταν κάτι πρωτοφανές. Οι Νεφέλες του Αριστοφάνους, ο Κόννος του Αμειψία (το 423 π.Χ.) και οι Κόλακες του Εύπολη (το 421 π.Χ.) έχουν ως “κωμωδουμένους” τον Σωκράτη και τους μαθητές τού δικού του “φροντιστηρίου”, αλλά και τους σοφιστές, τον Αναξαγόρα και τις αστείες (για τον κατά τον μέσο Αθηναίο) θεωρίες τους. Όμως, στις αρχές του Δ’ αιώνα, οι επιθέσεις των κωμικών συγκεντρώνονται ιδιαίτερα κατά του Πλάτωνος και του κύκλου του. Μπορούμε να έχουμε μια ιδέα της σφοδρότητας και του πλήθους των εν λόγω επιθέσεων, ρίχνοντας απλώς μια ματιά στην αντιπλατωνική ανθολογία του σοφού Αθηναίου (Β’-Γ’ αιώνα μ.Χ.): ο Θεόπομπος, στο Ηδυχαρής, ο Στράτωνας, στις Στρατιώτισσες (φανερή παρωδία του ρόλου που παίζουν οι γυναίκες στην Πολιτεία του Πλάτωνος), ο Κρατίνος ο νεώτερος, στον Ψευδυποβολιμαίο, ο Αλέξης, στον Ολυμπιόδωρο, κ.ά. κοροϊδεύουν τον Πλάτωνα και τις ιδέες του για τα πολιτικά, για την ψυχή, για τον ρόλο των γυναικών στην κοινωνία, και για τις σεξουαλικές του διαστροφές.
Και ο Αριστοφάνης -είναι η υπόθεση του Κάνφορα- συμμετείχε στην επίθεση αυτή με τις Εκκλησιάζουσες, σκηνοθεσία ενός γυναικείου πραξικοπήματος, συνεπεία του οποίου η Πραξαγόρα και οι συντρόφισσές της υποβάλλουν στους άνδρες Αθηναίους ένα κομμουνιστικό καθεστώς που προβλέπει την κατάργηση της ιδιωτικής περιουσίας και την κοινοκτημοσύνη των γυναικών και των παιδιών. Ο καθένας θα μπορεί να συνευρεθεί με οποιανδήποτε γυναίκα και να σπείρει παιδιά τα οποία δεν θα μάθουν ποτέ ποιος είναι ο πατέρας τους και ποια η μητέρα τους. Όμως οι γυναίκες υπέβαλλαν έναν παράλογο (και τρομερό για τους άνδρες) νόμο προτεραιότητας, κατά τον οποίο οι νεαροί, πριν να κάνουν έρωτα με τις κοπέλες, πρέπει καταναγκαστικά να το κάνουν με τις άσχημες και γριές. Ο σεξουαλικός κομμουνισμός καταλήγει άρα σε αδιέξοδο, που επιδεικνύει όλον τον παραλογισμό του, όταν τρεις γριές μαλώνουν για ν’ ασκήσουν η καθεμία την προτεραιότητά τους με έναν νεαρό, σύμφωνα με τον νόμο της ηλικίας, και ο τρομοκρατημένος νεαρός καταβάλλει κάθε προσπάθεια για να αποφύγει τον εφιάλτη.
Η υπόθεση ότι η κοινωνία που σκηνοθετεί ο Αριστοφάνης είναι παρωδία μιας υπαρκτής κοινωνίας δεν είναι καινοφανής, αλλά οι περισσότεροι φιλόλογοι είχαν αρνηθεί τη δυνατότητα να είναι η πλατωνική Πολιτεία το παρωδιακό μοντέλο: ο διάσημος Άγγλος φιλόλογος, Κ.J. Dover, είχε υποστηρίξει επί τούτου ότι: “Η συνάφεια ανάμεσα στις μεταρρυθμίσεις της Πραξαγόρας και στην ιδανική πολιτεία που οραματιζόταν ο Πλάτων μας οδήγησε φυσικά να εξετάσουμε τη δυνατότητα να σατιρίζει ο Αριστοφάνης τον φιλόσοφο. Αυτό είναι χρονολογικά αδύνατο, εκτός αν υποθέσουμε ότι ένα μέρος της Πολιτείας δημοσιεύτηκε νωρίτερα και αργότερα ενσωματώθηκε στην Πολιτεία, όπως την ξέρουμε σήμερα” (Η κωμωδία του Αριστοφάνη).
Η κοινή φιλολογική γνώμη είναι ότι η Πολιτεία δεν κυκλοφορούσε ακόμη στην Αθήνα, την εποχή που ο Αριστοφάνης έδωσε την παράσταση της κωμωδίας του. Άρα η παρωδία του ποιητή κατευθύνεται προς άλλες ουτοπικές κοινωνίες: λ.χ. προς τη βαρβαρική κοινωνία για την οποία μιλάει ο Ηρόδοτος (4, 104).
Έτσι, από την αναζήτηση της χρονολόγησης, τόσο της πλατωνικής Πολιτείας όσο και των Εκκλησιαζουσών, ξεκινάει η συναρπαστική φιλολογική έρευνα του Κάνφορα. Μέσω της ακριβούς εξέτασης των πηγών και των αρχαίων σχολίων, ο Κάνφορα επιχειρηματολογεί ότι οι Εκκλησιάζουσες σκηνοθετήθηκαν όχι ανάμεσα την περίοδο 393-390 π.Χ., αλλά γύρω από το 378 π.Χ. (βλ. σελ. 242-70). Η χρονολογική αναθεώρηση βασίζεται στα εξής σημεία: 1) Η Πραξαγόρα παρακαλεί τον Βλέπιρο, τον άνδρα της, να μην είναι επιθετικός εναντίον των Κορινθίων, αλλά το 393-90 η Κόρινθος και η Αθήνα είναι συμμαχικές πόλεις και η δυσφήμιση της Ισθμικής πόλης δεν εξηγείται (στίχος 199). 2) Ένα αρχαίο σχόλιο παρατηρεί ότι το “συμμαχικόν” (στο στίχο 193) δεν αναφέρεται στον Κορινθιακό Πόλεμο (395-86 π.Χ.) αλλά στη “δίκαιη” συμπεριφορά των Αθηναίων εναντίον των συμμάχων τους της Δεύτερης Ναυτικής Συμμαχίας, που ιδρύθηκε το 377 π.Χ. 3) Ο “αυθάδης Θρασύβουλος” (στίχος 203) δεν είναι ο αρχηγός της αντίστασης κατά των Τριάκοντα (ουδείς θα χρησιμοποιούσε ποτέ αυτό το επίθετο εν σχέσει με τον ήρωα του εμφυλίου), αλλά πρόκειται για τον Θρασύβουλο του Κολλύτου, που οι Αθηναίοι των θεωρούσαν υπεύθυνο της αποτυχίας των διαπραγματεύσεων για τη συμμαχία με τη Θήβα. 4) Ο Αγύρριος, ο δημαγωγός στον οποίο αναφέρεται συχνά ο Αριστοφάνης (στίχοι 309, 380, 392, 584) έχει ακόμη κύρος στο δήμο, γύρω στα 374/73 (το μαρτυρεί ένας πάπυρος που πρόσφατα δημοσιεύτηκε), ενώ στο παρελθόν η τρέχουσα υπόθεση ήταν ότι το άστρο του βασίλευε γύρω από τις αρχές του Δ’ αιώνα.
Το 378 οι ριζοσπαστικές θεωρίες του Πλάτωνος περί της κοινής περιουσίας και της κοινοκτημοσύνης των παιδιών και των γυναικών ήταν ήδη ευρέως γνωστές στην Αθήνα και είχαν ήδη υποστεί σκληρή κριτική από τον Αριστοτέλη, που στα Πολιτικά (1266α, 36, κ.ά.) δηλώνει ότι ανάμεσα στις πολλές μεταρρυθμίσεις που έχουν προτείνει εκείνα τα χρόνια φιλόσοφοι και πολιτικοί, η πλατωνική ήταν η πιο παράλογη, επειδή ήταν η μόνη που προέβλεπε την κοινοκτημοσύνη και την κατάργηση της ιδιωτικής περιουσίας. Άλλωστε είναι σίγουρο ότι η Πολιτεία ήταν έτοιμη πριν από την αναχώρηση του Πλάτωνα για τις Συρακούσσες (389) και είναι πολύ πιθανόν, λόγω της φήμης του φιλοσόφου και του ριζοσπαστικού χαρακτήρα των προτάσεών του, ότι οι θεωρίες του είχαν μεγάλη απήχηση στην Αθήνα. Να λάβουμε υπόψη επί τούτου ότι ο τρόπος με τον οποίο οι αρχαίοι εξέδιδαν τα κείμενά τους ήταν διαφορετικός από τον σημερινό, και πριν να δημοσιευθεί ολόκληρο το έργο κυκλοφορούσαν αποσπάσματα, είτε με την άδεια του συγγραφέα είτε λαθραία. Είναι ενδεικτική περί τούτου η μαρτυρία του Aulus Gellius (Noctes Atticae) που μας λέει ότι “δύο βιβλία της Πολιτείας δημοσιεύτηκαν πριν από τα υπόλοιπα” και, όπως παρατηρεί ο Κάνφορα, αυτό δεν σημαίνει ότι “τα δύο πρώτα βιβλία” του έργου είδαν το φως πρωτύτερα, αλλά ότι επρόκειτο για δύο βιβλία. Ποια ήταν αυτά τα πρωτοδημοσιευθέντα βιβλία δεν το ξέρουμε αλλά είναι πιθανόν να είναι το πέμπτο και το έκτο, στα οποία ο Σωκράτης και οι συνομιλητές του συζητούν περί του καυτού θέματος της Πολιτείας: της κοινοκτημοσύνης των περιουσιών, των παιδιών και των γυναικών. Εφόσον λοιπόν οι πλατωνικές μεταρρυθμιστικές θεωρίες είναι γνωστές στην Αθήνα, δεν είναι δύσκολο να υποθέσουμε ότι η παρωδιακή στόχευση του Αριστοφάνους δεν είναι μια άγνωστη στους πολλούς Αθηναίους βαρβαρική και μακρινή κοινωνία για την οποία μίλησε, χρόνια πριν, ο Ηρόδοτος (όπως υποστηρίζουν ακόμη πολλοί φιλόλογοι), αλλά είναι η “Καλλίπολις” σχεδιασμένη από τον Πλάτωνα. Η υπόθεση επιβεβαιώνεται άλλωστε από την προαναφερθείσα δήλωση του Αριστοτέλους, για τον σπάνιο και παράλογο χαρακτήρα της πλατωνικής μεταρρύθμισης εν σχέσει με τις πολλές που τότε κυκλοφορούσαν, εξόν εάν, ως ειρωνικά παρατηρεί ο Κάνφορα, υποθέσουμε ότι ή ο Αριστοφάνης και ο Αριστοτέλης συμφώνησαν μεταξύ τους να σατιρίζουν τον Πλάτωνα ή ότι ο Αριστοτέλης ασκεί την κριτική του κατά της Πολιτείας ξεκινώντας από τις Εκκλησιάζουσες χωρίς να έχει διαβάσει το έργο που επικρίνει…
Η υπόθεση ότι η παρωδία του Αριστοφάνους αφορά μια άγνωστη βαρβαρική κοινωνία δεν λαμβάνει υπόψη το γεγονός ότι η αρχαία κωμωδία είναι πάντα ο καθρέφτης της Αθήνας και ότι ο θεατής ήθελε να δει τους δημαγωγούς και τους διανοουμένους χλευαζόμενους στη σκηνή (όπως παρατήρησε σωστά ο ανώνυμος συγγραφέας της Αθηναϊκής Πολιτείας). Προς τι, λοιπόν, θα έπρεπε ο Αριστοφάνης να ασκεί την παρωδία του εις βάρος ενός βαρβαρικού λαού, όταν στην Αθήνα ένας διάσημος φιλόσοφος, άρρηκτα συνδεδεμένος με τους αριστοκρατικούς κύκλους που είχαν, το 411 και το 405, καταβάλλει τη δημοκρατία, μαθητής του Σωκράτους. καταδικασμένου από τους δημοκράτες με βαριές κατηγορίες, είχε διαδώσει τέτοιες ριζοσπαστικές και παράλογες θεωρίες;
Όπως ο Κάνφορα επιχειρηματολογεί, παραθέτοντας αρκετές πηγές, η επίθεση του Αριστοφάνους δεν ήταν μεμονωμένη πράξη στην αθηναϊκή σκηνή της εποχής, αλλά εντάσσεται σε ζωηρή πολεμική -για την οποία έχουμε πολλές και σοβαρές πηγές- κατά του Πλάτωνος και της Ακαδημίας του. Ήταν μια επίθεση που είχε τη ρίζα της στην εικόνα των μαθητών του Σωκράτους που επιβλήθηκε στην Αθήνα μετά τον εμφύλιο: ο Πλάτωνας είναι ο ανιψιός του διαβόητου Κριτία, είναι μαθητής του Σωκράτη (του κακού διδασκάλου της ολιγαρχικής «jeunesse doree») είναι ο ιδρυτής ενός φιλοσοφικού κύκλου που μοιάζει με μυστική Στοά, όπου ετοιμάζονται αντιδημοκρατικά σχέδια, είναι θαυμαστής της Σπάρτης και της παιδείας της, ταξιδεύει στις Συρακούσσες, για να ιδρύσει επιτέλους την Καλλίπολή του στην πόλη που κατατρόπωσε τον αθηναϊκό στόλο, το 413 π.Χ.
Είναι, άρα, στην ανήσυχη Αθήνα μετά τον εμφύλιο, που κωμικοί και φιλόσοφοι πολεμούν μεταξύ τους, στο κλίμα της λογοδοσίας που ήταν η συνέπεια της πτώσης του ολιγαρχικού καθεστώτος των Τριάκοντα. Από μία μεριά, μια ελίτ πεπαιδευμένη που είχε αναλάβει την ευθύνη να σχεδιάσει νέες συνταγματικές μορφές και κάποτε να φανταστεί μεταϊστορικές λύσεις. Από την άλλη, μια ομάδα αυθάδεις κωμικοί που φέρουν στο γκροτέσκο τα σχέδια εκείνα, για να αποδείξουν την παραλογικότητά τους. Η σκηνή της κωμωδίας, όπου οι τρεις γριές μαλώνουν ποια θα αρπάξει τον νεαρό, είναι ενδεικτική των παράλογων συνεπειών του πλατωνικού κομμουνισμού.
Το βιβλίο του Κάνφορα αναπαριστά το περιβάλλον και το πολιτικό κλίμα της εποχής, με άψογη φιλολογική έρευνα των παλαιών πηγών (σχόλια, αποσπάσματα, λεξικά κ.λπ.) και των νεωτέρων: σύμφωνα με τη συνήθειά του, ο Κάνφορα συζητάει με ακρίβεια, χωρίς προκαταλήψεις, τις θεωρίες των φιλολόγων του παρελθόντος που, συχνά άδικα, ξεχαστήκανε, με ό,τι σπουδαίο έχουν ακόμη να μας πουν: λ.χ. ο Morgenstern, το 1974, είχε κάνει πρώτος την υπόθεση που τώρα ο Κάνφορα υποστηρίζει με νέα και πειστικά επιχειρήματα. Γι’ αυτόν τον λόγο, το βιβλίο Η κρίση της ουτοπίας. Αριστοφάνης κατά Πλάτωνος, είναι ένας εξαιρετικός οδηγός φιλολογικής και ιστορικής αναπαράστασης που θα έπρεπε να το διαβάσουν όλοι αυτοί που φιλοδοξούν να μετρηθούν με τον αρχαίο κόσμο και με την επιστήμη της αρχαιότητας (την Althertumswissenschaft), ως σύνολο ιστορίας, φιλολογίας, παπυρολογίας, φιλοσοφίας, ούτως ώστε να δώσουν τα σωστά χρώματα και τις κατάλληλες αποχρώσεις σε μια τοιχογραφία που ξεθώριασε με τον χρόνο και με λανθασμένες υποθέσεις.”
Η ΤΡΟΙΑ . ΜΙΑ ΙΟΥΔΑΙΟΦΟΙΝΙΚΙΚΗ ΑΠΟΙΚΙΑ – ΑΡΧΑΙΑ …
Το πραγματικό τέλος της αρχαίας Ελλάδας – ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΑΔΑ …
ΙΣΟΚΡΑΤΗΣ: Πανηγυρικός (4) – Η Πύλη για την ελληνική γλώσσα
Η ΘΡΗΣΚΕΙΑ ΠΟΥ ΗΡΘΕ ΑΠΟ ΤΗΝ