Οι Πατέρες της Εκκλησίας δίνουν στην καρδιά ιδιαίτερο ρόλο. Η καρδιά είναι κέντρο υπερφυσικό γιατί η υπερφυσική χάρη του Θεού, την οποία δεχτήκαμε με το Άγιο Βάπτισμα, βρίσκεται στην καρδιά σαν σε καθέδρα και θρόνο. Αυτό το μαρτυρεί η Αγ. Γραφή. Λέει ο Κύριος μας Ιησούς Χριστός: «ἰδοὺ γὰρ ἡ βασιλεία τοῦ Θεοῦ ἐντὸς ὑμῶν ἐστιν». Δηλαδή, "Η Βασιλεία του Θεού είναι μέσα σας" ( Λκ.17,21). Σε άλλο σημείο λέει ο Απόστολος Παύλος: «ἐξαπέστειλεν ὁ Θεὸς τὸ Πνεῦμα τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ εἰς τὰς καρδίας ἡμῶν, κρᾶζον· ἀββᾶ ὁ πατήρ», ήτοι "Ο Θεός έστειλε στις καρδιές σας το Πνεύμα του Υϊού Του, το οποίο κράζει Αββά Πατέρα" ( Γαλ.4,6). Λέει ο Αγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς: «αλλ’ εν τη καρδία ως εν οργάνω το λογιστικόν ημών είναι επιστάμεθ’ ακριβώς ου παρ’ ανθρώπου τούτο διδαχθέντες, αλλά παρ’ αυτού του πλάσαντος τον άνθρωπον».
Πιο σαφής είναι ο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης ο οποίος γράφει: «Εάν τύχη νά πέση τίς υπό τόπου υψηλού και πτωματισθή, τότε γάρ η ψυχή συστέλλεται μέν όλη εις τό κέντρον καί θάλαμόν της, τήν καρδίαν, διά νά φυλαχθή εκεί, καί μετά της ουσίας αυτής ενούται καί δυνάμεως, ώστε δύναται τίς νά είπη, ότι τότε ο άνθρωπος εκείνος ζει μόνον κατά τήν καρδίαν κατά δέ τά άλλα μέλη του σώμα είναι νεκρός»." Ἡ καρδία κατά τόν ἅγιο Νικόδημο τόν Ἁγιορείτη, ὁ ὁποῖος συνοψίζει ὅλη τήν πρό αὐτοῦ ἐπ᾿ αὐτοῦ βιβλική καί πατερική παράδοση, εἶναι τό φυσικό κέντρο τῆς ψυσωματικῆς ἀνθρώπινης ὀντότητας. Ἡ οὐσία τῆς ψυχῆς, …(sic) ἄν καί δέν περιέχεται ὡσάν σέ ἀγγεῖο στήν καρδία ἐπειδή εἶναι ἀσώματη, ἐν τούτοις σάν ὄργανο καί ὄχημα βρίσκεται στό μέσον τῆς καρδίας καί ἀκριβῶς στό μέση, στό διαυγέστατο καί καθαρώτατο πνεῦμα πού εἶναι στό μέσον μεταξύ σώματος καί νοῦ (τό ὁποῖο ὀνομάζεται καί ζωτικό καί αὐγοειδές καί ψυχικό πνεῦμα καί νευρώδης χυμός). Ἡ οὐσία τοῦ νοῦ βρίσκεται στήν καρδία, ἐνῶ ἡ ἐνέργεια τοῦ νοῦ βρίσκεται στόν ἐγκέφαλο.
Ὁ ἅγιος Νικόδημος στό σημεῖο αὐτό κάνει χρήση τῆς Παλαμικῆς διακρίσεως σέ οὐσία καί ἐνέργεια. Κάθε οὐσία, εἴτε ἄκτιστη εἴτε κτιστή, ἔχει τίς ἰδιάζουσες σ᾿ αὐτήν ἐνέργειες· οὐσία ἀνενέργητη εἶναι ἀδιανόητη. Ὁ ἡσυχαστής ἅγιος γράφει: «Ἐν τῷ ἐγκεφάλῳ δέ, ὡς ἐν ὀργάνῳ εὑρίσκεται οὐχί ἡ οὐσία καί ἡ δύναμις τοῦ νοός, ἤτοι τῆς ψυχῆς· ἀλλά μόνη ἡ τοῦ νοός ἐνέργεια, ὡς προείπομεν ἐν τῇ ἀρχῇ, καί ἄφες τούς νεωτέρους φυσικούς καί μεταφυσικούς νά λέγωσιν, ὅτι ἡ οὐσία τῆς ψυχῆς εὑρίσκεται εἰς τόν ἐγκέφαλον καί εἰς τό τοῦ ἐγκεφάλου κωνάριον». Στό σημεῖο αὐτό ὁ ἅγιος Νικόδημος χωρίς νά κατονομάζει ἐννοεῖ προφανῶς τόν Καρτέσιο. Ἐάν ὑποθέσουμε ὅτι ἡ οὐσία τοῦ νοῦ βρίσκεται στόν ἐγκέφαλο, κατά τόν Ἁγιορείτη, εἶναι τό ἴδιο σάν νά λέγει κάποιος «ὅτι ἡ φυτική ψυχή δέν εὑρίσκεται ἀρχικῶς εἰς τήν ρίζαν τοῦ δένδρου, ἀλλά εἰς τόν κλάδον καί εἰς τόν καρπόν».
Ἡ καρδία εἶναι ἡ ἕδρα, ἡ ρίζα, ἡ ἀρχή καί ἡ πηγή ὅλων τῶν φυσικῶν σωματικῶν καί ψυχικῶν δυνάμεων. Ὁ ἅγιος Νικόδημος δέχεται τήν ἀριστοτελική διάκριση τῆς ψυχῆς σέ φυτική, θρεπτική, αὐξητική, ζωτική, αἰσθητική καί φυσικά διανοητική καί θεωρεῖ κέντρο αὐτῆς τῆς ψυχῆς τήν καρδία. Ἀκόμη ἡ καρδία εἶναι τό κέντρον τῆς θυμικῆς καί ἐπιθυμητικῆς ψυχῆς·τῆς νοητικῆς, τῆς λογιστικῆς καί τῆς θελητικῆς. Ἀποτελεῖ τόν μυστικό καί ἀπόκρυφο θάλαμο τοῦ νοῦ, τοῦ καθαρωτάτου καί ἀνωτάτου γνωστικοῦ ὀργάνου τῆς ψυχῆς. Βλέπουμε λοιπόν ὅτι ἡ καρδία εἶναι τό ὄργανο καί τό ὄχημα ὄχι μόνο τοῦ λογικοῦ μέρους τῆς ψυχῆς, ἀλλά καί τοῦ ἀλόγου καί παθητικοῦ. Ὅπως ἀπό τό κέντρο τοῦ κύκλου ξεκινοῦν καί ἐξέρχονται ὅλες οἱ γραμμές στήν περιφέρεια καί ἐπιστρέφουν στό κέντρο ἔτσι καί ἡ καρδία εἶναι στόν ἄνθρωπο ἕνα εἶδος κέντρου ἀπό τό ὁποῖο ἐκπηγάζουν καί ἐπιστρέφουν ὅλες οἱ αἰσθήσεις καί ψυχοσωματικές δυνάμεις τοῦ ἀνθρώπου.
Ὁ Ἅγιορείτης ἅγιος φέρει καί τό ἑξῆς ἐπιχείρημα ὅτι κέντρο τῆς οὐσίας τῆς ψυχῆς εἶναι ἡ καρδία καί ὄχι ὁ ἐγκέφαλος: ἡ ψυχή εἶναι ἀεικίνητη, ἄρα πρέπει νά ἔχει ἕνα ἀεικίνητο σωματικό ὅργανο ὡς ὄργανο καί ἕδρα. Τέτοιο ἀεικίνητο σωματικό ὄργανο εἶναι μόνο ἡ καρδία, ἡ ὁποία δέν σταματᾶ ποτέ νά κτυπᾶ καί νά λειτουργεῖ ἀπό τήν πρώτη μέχρι τήν τελευταία στιγμή τῆς ἀνθρώπινης ζωῆς. Ὅταν σταματήσει νά λειτουργεῖ, ἐπέρχεται ὁ θάνατος. Τοὐναντίον ὁ ἐκγέφαλος δέν εἶναι ἀεικίνητος· ὑπάρχουν περίοδοι ἀναστολῆς τῆς λειτουργίας του. Π.χ. ὁ ἐγκέφαλος ἀδρανεῖ τούς ἐννέα μῆνες πού ὁ ἄνθρωπος εἶναι ἔμβρυο στήν κοιλιά τῆς μητέρας του. Ἐπίσης ὁ ἐγκέφαλος ἀδρανεῖ, ὅταν ὁ ἄνθρωπος εἶναι βρέφος. Ὡσαύτως ὁ ἐγκέφαλος ἠρεμεῖ καί ἀδρανεῖ στούς βαθεῖς καί ἀφαντάστους ὕπνους. Ἐπίσης ὅταν ὁ ἄνθρωπος ὑποστεῖ κάποιο βίαιο καί ἰσχυρό κτύπημα, κρανιοεγκεφαλική κάκωση καί ἔχουμε ἀπώλεια συνειδήσεως. Μποροῦμε νά προσθέσουμε καί μία ἀκόμη περίπτωση πλήρους ἀναστολῆς τῆς ἐγκεφαλικῆς λειτουεγίας, τήν ὁποία περίπτωση δέν μποροῦσε νά γνωρίζει ὁ ἡσυχαστής Ἁγιορείτης τήν ἐποχή του: τήν χορήγηση ἀναισθητικοῦ, τήν νάρκωση, γιά τήν τέλεση κάποιας σωματικῆς ἐγχειρίσεως/ἐπεμβάσεως"(https://www.ideotopos.gr/posts/metafusikh).
Φλεβόκομβος και ερεθισματαγωγό σύστημα καρδιάς
27/11/2013
Για να εκτελέσει το έργο της η καρδιά πρέπει να χτυπά με κατάλληλο ρυθμό και οι καρδιακές κοιλίες πρέπει να συστέλλονται συγχρονισμένα. Οι κόλποι συστέλλονται βοηθώντας τη ροή του αίματος προς τις κοιλίες. Μετά συστέλλονται οι κοιλίες, εξωθώντας το αίμα στις αρτηρίες του σώματος. Ο ρυθμός και η διαδοχή αυτών των συστολών ρυθμίζονται από το ερεθισματαγωγό σύστημα της καρδιάς.
Το ερεθισματαγωγό σύστημα είναι σαν ένα μικροσκοπικό δίκτυο καλωδίων. Μεταφέρει τα ηλεκτρικά ερεθίσματα σε όλο τον καρδιακό μυ. Αυτά τα ηλεκτρικά ερεθίσματα διεγείρουν τον καρδιακό μυ, τον κάνουν να συστέλλεται και να πιέζει το αίμα προς τις αρτηρίες.
Τα διάφορα μέρη του συστήματος
Ο φλεβόκομβος, μια ομάδα κυττάρων στο άνω τμήμα του δεξιού κόλπου, είναι η περιοχή προέλευσης ενός ηλεκτρικού ερεθίσματος. Είναι ο φυσικός βηματοδότης της καρδιάς. Το ερέθισμα διοχετεύεται στα κοντινά κύτταρα του ερεθισματαγωγού συστήματος. Αυτή η διοχέτευση, στην ουσία, παράγει ένα ηλεκτρικό ρεύμα που περνά από κύτταρο σε κύτταρο.
Το δεύτερο μέρος του ερεθισματαγωγού συστήματος είναι οι ηλεκτρικές διαδρομές μέσα στον κόλπο, μέσα από τις οποίες ταξιδεύει το ηλεκτρικό ρεύμα προς τις κοιλίες.
Το τρίτο μέρος του ερεθισματαγωγού συστήματος είναι ο κολποκοιλιακός κόμβος, ένα σύμπλεγμα κυττάρων στο κέντρο της καρδιάς ανάμεσα στους κόλπους και στις κοιλίες. Ο κολποκοιλιακός κόμβος είναι σαν μια πύλη που επιβραδύνει το ηλεκτρικό ρεύμα πριν περάσει στις κοιλίες. Αυτή η καθυστέρηση μετάδοσης στον κολποκοιλιακό κόμβο κάνει τους κόλπους να συστέλλονται ελάχιστα πριν τη συστολή των κοιλιών, δίνοντας περισσότερο χρόνο στις κοιλίες να γεμίσουν.
Αφού το ερέθισμα φύγει από τον κολποκοιλιακό κόμβο, ταξιδεύει μέσα σε έναν ειδικό ερεθισματαγωγό ιστό που ονομάζεται σύστημα His-Purkinje. Αυτό το σύστημα διακλαδωμένων διαδρομών από ειδικό ηλεκτρερεθισματαγωγό ιστό διανέμει ταχύτατα το αίμα σε όλα τα μυϊκά κύτταρα της αριστερής και δεξιάς κοιλίας.
Το διάστημα που μεσολαβεί από την αρχή του ηλεκτρικού ερεθίσματος στο φλεβόκομβο μέχρι την ολοκλήρωση της μεταφοράς του μέσω του ερεθισματαγωγού συστήματος στα κύτταρα του μυοκαρδίου είναι σύντομο και διαρκεί περίπου l/4 του δευτερολέπτου όταν η καρδιά χτυπά 72 φορές το λεπτό. Ο μισός από αυτό το χρόνο οφείλεται στην ενσωματωμένη καθυστέρηση που δημιουργείται στον κολποκοιλιακό κόμβο.
Πώς λειτουργεί το σύστημα
Στο ερεθισματαγωγό σύστημα, η ροή του ρεύματος σε ένα κύτταρο μεταδίδεται και στα διπλανά. Στα κύτταρα του καρδιακού μυός συμβαίνει το ίδιο, αλλά επιπλέον το ηλεκτρικό ρεύμα ενεργοποιεί το συσταλτικό μηχανισμό του μυϊκού κυττάρου. Όταν ενεργοποιείται ο συσταλτικός μηχανισμός, ξεκινά η λειτουργία άντλησης του καρδιακού μυός. Έτσι, το ερεθισματαγωγό σύστημα, από το φλεβόκομβο και κάτω, ευθύνεται για τον έλεγχο της ταχύτητας και του ρυθμού των συστολών της καρδιάς.
Αντίθετα με άλλα μυϊκά κύτταρα του σώματος, τα καρδιακά κύτταρα μπορούν να ξεκινούν τα δικά τους ηλεκτρικά ερεθίσματα και συστολές. Παρόλο που το νευρικό σύστημα μπορεί να κανονίζει το ρυθμό των παλμών της καρδιάς, δεν είναι η κινητήρια δύναμη που την κάνει να χτυπά. (Ακόμα και μια καρδιά που έχει αφαιρεθεί από το σώμα, όπως γίνεται σε μια μεταμόσχευση καρδιάς, ή όταν τα καρδιακά κύττταρα χωρίζονται, συνεχίζει να χτυπά για λίγο. Στην πραγματικότητα, αν αποτύχει ο φλεβόκομβος, αναλαμβάνουν τη βηματοδοτική λειτουργία άλλα μέρη.)
Ο λόγος που κανονίζει το ρυθμό ο φλεβόκομβος είναι επειδή ο φυσιολογικός του ρυθμός για το σχηματισμό ενός ηλεκτρικού ερεθίσματος είναι ταχύτερος από το ρυθμό άλλων κυττάρων πιο χαμηλά στο ερεθισματαγωγό σύστημα, και ο ταχύτερος ρυθμός υπερνικά τον πιο αργό.
Καθώς κατεβαίνουμε πιο χαμηλά στο ερεθισματαγωγό σύστημα, ο ρυθμός των ακούσιων συστολών γίνεται όλο και πιο αργός. Σε έναν ενήλικο, ο συνήθης ρυθμός του φλεβόκομβου σε κατάσταση ηρεμίας είναι 60-100 χτύποι το λεπτό. Ο ακούσιος ρυθμός στον κολποκοιλιακό κόμβο είναι 40-60 χτύπους το λεπτό και ο ρυθμός στις κοιλίες είναι μόνο 20-40 χτύπους το λεπτό.
Παρόλο που ο πιο αργός ρυθμός σχηματισμού του ερεθίσματος από ένα σημείο του κολποκοιλιακού κόμβου κρατά το άτομο ζωντανό, η καρδιά αποδίδει καλύτερα υπό τον έλεγχο του φλεβόκομβου. Αν δε λειτουργεί ούτε ο κολπικός ούτε ο κολποκοιλιακός κόμβος, αναλαμβάνει τη δουλειά ένα άλλο σύστημα (στις κοιλίες). Ωστόσο, είναι ακόμα πιο αργό και δεν είναι σχεδιασμένο να κάνει τη δουλειά μόνο του.
Ποιος είναι ο φυσιολογικός καρδιακός ρυθμός
Ο φυσιολογικός καρδιακός ρυθμός ενός ενηλίκου σε κατάσταση ηρεμίας είναι 60-100 χτύποι το λεπτό. Οι μικρές διακυμάνσεις εκτός των φυσιολογικών ορίων είναι συνηθισμένες και δεν αποτελούν απαραίτητα ένδειξη κάποιου προβλήματος. Μερικοί γιατροί λένε πως ο φυσιολογικός ρυθμός της καρδιάς σε κατάσταση ηρεμίας είναι 50-90 χτύποι το λεπτό.
‘Οταν τρέχετε, ανεβαίνετε σκάλες ή ασκείστε, ο φλεβόκομβος ανταποκρίνεται και ο καρδιακός ρυθμός γίνεται ταχύτερος. Η καρδιά χτυπά γρηγορότερα με μεγαλύτερη δύναμη ώστε να τροφοδοτήσει τους μυς με περισσότερο αίμα.
Εκτός από την άσκηση, υπάρχουν και άλλα πράγματα που αυξάνουν τον καρδιακό ρυθμό, όπως το πνευματικό στρες, ο καπνός, η καφεΐνη, το αλκοόλ και ορισμένα φάρμακα. Ο καρδιακός ρυθμός συνήθως μειώνεται κατά τον ύπνο και με ορισμένα φάρμακα. Ο καρδιακός ρυθμός που κυμαίνεται από 30-50 χτύπους το λεπτό δεν είναι ασυνήθιστος στους ενηλίκους την ώρα του ύπνου.
erethismatagogo systhmaΤο αυτόνομο νευρικό σύστημα
Το μήνυμα που δίνει εντολή στο φλεβόκομβο να αυξήσει ή να μειώσει το ρυθμό μεταφέρεται από το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Το αυτόνομο νευρικό σύστημα ελέγχει αυτόματα πολλές λειτουργίες του σώματος, όπως την πίεση, την αναπνοή, την απέκκριση και τον καρδιακό ρυθμό. Δε χρειάζεται να σκέφτεστε για να αναπνέετε ή για να αλλάζετε το ρυθμό της καρδιάς, γιατί το αυτόνομο νευρικό σύστημα φροντίζει γι’ αυτές τις ζωτικές αποφάσεις. Κρίνει τα πάντα με μεγάλη ταχύτητα. Για παράδειγμα, μπορεί να κάνει το φλεβόκομβο να διπλασιάσει το ρυθμό της καρδιάς μέσα σε μόνο 3-5 δευτερόλεπτα.
Πόσο γρήγορα μπορεί να χτυπήσει η καρδιά
Με τα χρόνια, φαίνεται ότι οι λειτουργίες του σώματος επιβραδύνονται. Στην ουσία, ο καρδιακός ρυθμός πράγματι επιβραδύνεται με την ηλικία. Η μείωση δεν είναι αντιληπτή στη διάρκεια των καθημερινών δραστηριοτήτων, αλλά ο μέγιστος καρδιακός ρυθμός κατά την άσκηση μειώνεται με την ηλικία. Για παράδειγμα, ο μέγιστος καρδιακός ρυθμός στην ηλικία των 25 ετών είναι 200 χτύποι το λεπτό. Στην ηλικία των 65 ετών, ο μέγιστος καρδιακός ρυθμός είναι μόνο 155 χτύποι το λεπτό. (Ο μέγιστος καρδιακός ρυθμός είναι περίπου 220 μείον την ηλικία σας.)
Ο καρδιακός ρυθμός μπορεί επίσης να μειωθεί λόγω της καλής φυσικής κατάστασης. Η καρδιά ενός αθλητή συνήθως χτυπά πιο αργά από το κανονικό, γιατί η προπόνηση έχει επιτρέψει στην καρδιά να συστέλλεται πιο δυνατά και να στέλνει περισσότερο αίμα σε κάθε χτύπο. Έτσι, η καρδιά δε χρειάζεται να χτυπά πολλές φορές για να στέλνει αίμα στο σώμα.